Về việc làm phim

(NXH)

Nhân đọc thư ngỏ của anh Trần Đức Trung, tôi có mấy ý kiến vừa là trả lời anh Trung, vừa là nói rõ thêm cho mọi người hiểu, về việc làm phim cho K20 Hóa.

Chuẩn bị Lễ hội 28/11/2010, Ban liên lạc có chuẩn bị rất chu đáo, trong đó có việc vận động tài trợ và tổ chức lễ. Trước đây, năm 2000, 2005, tôi có đề nghị và bày đặt ra làm Kỷ yếu, khi thì in sách, khi thì in tờ Tạp chí ảnh. Đến 2005 thì có làm một cái đĩa ảnh, gồm nhiều ảnh cũ và ảnh chân dung. Mọi việc, được hoàn thành là do nhiều người hưởng ứng, gửi ảnh và không ngại tham gia.

Đến năm 2010, có ý kiến làm một bộ phim để trình chiếu vào lễ. Tôi có máy móc, có chuyên môn, cũng đồng ý sẽ làm phim. Tuy nhiên, khi bắt tay vào làm thì rất nhiều vấn đề khó khăn. Điều quan trọng nhất là không có sự hiểu biết và hưởng ứng, chi phí và công sức cũng sẽ rất lớn. Nếu làm phim về K20, thì ít nhất cũng phải làm kịch bản, phải vác máy quay đi quay khá nhiều, trung bình 10 phút quay mới lấy được 1 phút.

Trong dịp đại lễ 28/11/2010, tôi có thuê người quay phim, trước đó có quay một buổi ở Trường Sĩ quan Hóa học, quay 1 buổi ngoại cảnh ở sân trường. Tuy nhiên, chừng đó vẫn không đủ tư liệu để có thể làm một bộ phim về K20 Hóa. Nếu chỉ làm phim như các bạn thấy khi có đám cưới, tang ma, đi chơi, hội nghị... tức là có hình ảnh, rồi thả nhạc vào, hoặc nói thuyết minh như chương trình thời sự (ví dụ người ta chỉ có cái hình Ăng co, mà nói toàn bộ chuyện nước Campuchia) thì dễ thôi, nhưng tôi không muốn làm thế. Nếu thế thì người ta làm vô khối ở bên ngoài, sao lại phải viện đến tôi...

Tôi suy nghĩ rằng, tư liệu là vốn quý nhất. Nếu đã có thì cứ để đó. Ví dụ ngày xưa Đỗ Thanh không có máy ảnh, thì sao chúng tôi có những tấm ảnh đen trắng quý giá bây giờ. Tôi cũng định sẽ bổ sung tư liệu dần, gọi một số bạn đến quay phỏng vấn. Một số bạn hưởng ứng nhiệt tình, nhưng một số bạn khác thì trốn, nói và giải thích thế nào cũng không được. Ví dụ, nói K20 sao không có đại biểu lớp Hóa nhẹ, lớp Máy hóa xuất hiện? Quanh đi quẩn lại mấy ông Hà Nội gần gũi với Ban Liên lạc à? Nhưng khi gọi các bạn đến thì mãi không thấy. Tôi còn muốn vác máy quay đến nhà, hoặc cơ quan một vài người. Nhưng liệu đặt vấn đề ra các bạn có hưởng ứng không. Kêu gọi bổ sung hình ảnh, cũng nói rồi để đấy... Mệt thì mệt tôi, mà tôi thì nhiệt tình mãi cũng có hạn thôi.

Quy trình làm 1 bộ phim tài liệu tử tế tạm được, đoàn làm phim ít nhất cũng có liên quan đến 6 người: Đạo diễn, dựng phim, quay phim, Viết lời bình, Đọc lời bình, hòa âm. Có 3 người tôi không thể thay được là Đọc lời bình và Hòa âm, quay phim. Còn lại, tôi làm đạo diễn, dựng phim, viết lời bình. Tôi chỉ lấy tiền trả những nhân sự không thể thay thế được, còn lại coi như cống hiến cho lớp K20 một lần nữa. Nói như vậy để các bạn hiểu cho cái công việc làm phim nó kỳ khu và không đơn giản tý nào. Bạn hãy tham khảo các cơ quan, đơn vị làm phim kỷ niệm, phim "cúng cụ" họ xử lý ra sao.

Làm phim lịch sử 1 đơn vị thì dễ, lịch sử một lớp hơn 100 người, bao nhiêu số phận, bao nhiêu thăng trầm, xử lý thế nào đây với phương châm "cây nhà lá vườn", nếu làm tử tế cho ra làm, thì tốn kém, mà không cần thiết. Nhân đây tôi cũng thông báo: Tôi chỉ lấy của Ban Liên lạc 10 triệu đồng để trả bồi dưỡng cho quay phim, đọc lời bình và nhạc sĩ hòa âm.

Có một vấn đề phải nói để thống nhất ý kiến, đó là làm phim để làm gì? Tôi quan niệm làm phim để chiếu cho mọi người xem vào dịp lễ lạt. Tôi đã định cứ để đó bổ sung tư liệu để dịp 2015 sẽ làm phim, chiếu vào lễ 2015. Nhưng do các bạn hỏi nhiều quá, nên tôi cũng cứ làm phim và xong rồi đây. Phim thì cũng như ô tô. Có loại BMV, Mẹc, có loại Ma-tịt, Kia Morning... Tôi làm bộ phim dạng trung trung vậy. Và đã xong rồi. Song, chả lẽ làm ra, in cho mọi người 1 cái đĩa ư? Nhân dịp 55 năm Hội Nhà văn, thay cho việc lễ lạt trước kia thường mời ca sĩ đến hát, thì Hội Nhà văn đã lệnh cho tôi làm 1 bộ phim "55 năm Hội Nhà văn" công chiếu dịp Đại lễ 55 năm, trước khi cử hành lễ trọng thể. Đó là 1 thử thách đánh đố và tôi đã vượt qua, gói số phận của Hội Nhà văn từ Văn hóa cứu quốc đến nay vào 30 phút phim tài liệu. Bây giờ, nếu Ban liên lạc tổ chức Lễ hội "gặp gỡ giữa kỳ" thì tốt nhất là cũng làm thế, chiếu phim một cách nghiêm ngắn (35 phút) rồi đến lễ nói năng và ăn uống. Sau đó thì ai muốn có đĩa phim, mới đến việc in ra. Rồi trên cơ sở bộ phim này, từ nay đến 2015, muốn làm cho thành phim gì, thì cho ý kiến, thống nhất cách xử lý, tôi sẽ làm tiếp, nếu có thể làm được. Hội Nhà văn cứ 45, 50, 55 năm lại làm phim, vậy thì phải có cách làm thế nào chứ. K20 theo tôi nghĩ, nếu làm phim, cũng như thế thôi.

Bộ phim, là một tác phẩm điện ảnh. Đó là tác phẩm của một hoặc một nhóm tác giả. Cho nên nó là cái nhìn chủ quan, sao cho đại đa số chấp nhận, chứ không phải tư liệu về 110 thành viên K20, nên có thể có một số gương mặt, mà không có một số người khác. Tôi làm phim kỷ niệm cho các đơn vị nhiều, nên khó khăn nhất lại là giải thích một quan niệm về nội dung: Đủ thì không hay, mà hay thì không đủ. Có nơi, ai sẽ nói gì cũng phải họp lên họp xuống. Tôi làm phim K20 này, có cái sướng là thích làm gì thì làm, trên cơ sở tư liệu hiện có.

Mấy lời như vậy với các bác K20. Coi như thông báo về việc làm phim trình Ban liên lạc và bố cáo...