Đi tìm ký ức

Kỳ 1: Nhân câu chuyện xem một bộ phim

Trần Đức Trung đã có lần mời K20H xem phim “Chớp mắt cùng số phận”... Nói là riêng tư, song cũng không thật riêng tư lắm, vì trong đó cũng là chia sẻ cái chung của một số người sau này về học K20H. Như các ông Đặng Thìn, Nguyễn Vũ Cường, Trần Đức Trung là học K14 (1969). Một ông nữa cũng tên là Hải (Không phải Trần Sơn Hải) học K13 (1968) (hóa máy thì phải). Các ông Hồ Anh Tuấn, Nguyễn Huy Hưng, Nguyễn Đại Hưng là học K16 (1971), K17 (1972), K18 (1973). Như thế là thành viên Hóa 20 BKHN thuộc nhiều khóa sinh viên, chí ít là từ 1969 (năm Bác Hồ mất) đến nay. Và sau này nữa, nhiều ông bà đang dạy Hóa BKHN, con cháu đang học ở Bách Khoa.

Dễ tìm trên mạng cái ông Nguyễn Chiến Thắng (nguyên Đại sứ VN tại Campuchia) người viết kịch bản của phim “Chớp mắt cùng số phận”. Không biết ông này có dây mơ dễ má gì với ĐHBK hay tình cờ lấy bối cảnh phim là lớp H69 (K14) hay không? Phim ảnh thì yếu tố thực đã được nghệ thuật hóa lên, song những người học K14 vẫn có thể tìm hình bóng mình trong đó. 

Địa chỉ bưu điện của cái lớp k14, mà tôi nhớ lại, ví dụ như sau: “Người nhận: Đặng Thìn; H69, Tổ 4; Ngọc Bộ, Long Hưng, Văn Giang, Hải Hưng”. Có lẽ với Bách Khoa, cái kí tự H69 trong chiến tranh, (theo các tác giả phim) là đảm bảo bí mật chăng? Song chế tạo máy, vô tuyến điện... các khoa ấy có kí tự thế nào? Ngay bây giờ hỏi Bách Khoa là K bao nhiêu rồi cũng khó biết ngay, nếu không tính nhẩm. So với trường Đại học Hà Nội, cùng năm thành lập với BKHN (1959), song vì lí do đổi tên trường, nên khóa học họ gọi tên theo năm: K13 (năm 2013), K14 (2014)... (Còn Đại học Bách khoa Hà Nội thì gọi K theo thứ tự từ năm thành lập, chứ không gọi theo năm học như các trường đại học khác)

K14 Hóa ĐHBK lúc đó chia làm 3 lớp: H1, H2, H3. (H1 hóa máy, H2 hữu cơ, cao phân tử, H3 vô cơ, Điện hóa, Silicate). Trần Đức Trung, Đặng Thìn, Nguyễn Vũ Cường học lớp H3. Giáo viên chủ nhiệm là thày Hiền dạy hình họa, sau thày Hiền cũng xây dựng gia đình với cô May là sinh viên của lớp. 
Tuy nhiên, trong phim nói thày chủ nhiệm đào hầm là không có thực, vì trường Đại học đi sơ tán thì mọi việc, từ dựng phòng học, đến việc đời sống đều do sinh viên làm. Cái này luôn đúng vì các lớp sinh viên, lớp trưởng đều là đảng viên, thậm chí trong lớp có nhiều đảng viên còn giáo viên chủ nhiệm đa phần là chưa đảng viên. Bí thư chi bộ là bác Xuân (sau làm đến Phó ban Nội chính trung ương), người điều hành gần như hầu hết công việc của lớp, của khoa sơ tán. Nguyễn Vũ Cường, công nhân nhà máy ciment Vĩnh Phúc đi học làm lớp trưởng. Thày Quỳnh dạy toán, thày Bá dạy H1, thày Quí (nhà phố Hàng Điếu) dạy Nga văn... Cán bộ lớp thì đa phần là cán bộ đi học, thày giáo đa phần cũng rất trẻ chưa có gia đình (có lẽ trừ thày Bá).

Mỗi lớp có bếp ăn riêng. Quản lí, thủ kho gạo thực phẩm là sinh viên, sinh viên phải tự đi vác gạo, lấy gạo. Cũng chả xa xôi gì, kho gạo gần thị trấn Văn Giang... cách chỗ ở 7-8 km. Lúc đó không có bom đạn, không phải đào hầm. Một lần trận địa tên lửa gần đó, có bắn máy bay... Tiếng nổ dữ dội. Sơ tán một năm, sau về Hà Nội chuẩn bị vào năm thứ 2 thì Trần Đức Trung đi bộ đội (26/8/1970).

Tháng 8/2009, tôi cùng với các cụ H69 trên đường đi Hải Phòng họp khóa 40 năm có ghé qua Ngọc Bộ, Long Hưng sau 40 năm. Tìm mãi mới được cậu con trai chủ nhà tên Hà (lúc đó hắn học lớp 6 cũ rất nghịch), nay ở chỗ  khác trong làng, cũng là lão nông rồi. Hắn reo lên: “Anh Trung hóa 69 BKHN đây mà”.

Kết thúc hồi tưởng một địa chỉ, một vùng đất liên quan đến “Chớp mắt cùng số phận” và những con người học K143, K13 xin bằng một câu chuyện vui. Bác Đình thì nhiều đồng môn biết. Hồi sơ tán, chúng tôi biết bác Đình là to nhất khoa ở đó. Hà Nội lúc đó chấn động vụ Trần Đình Hồng can tội hiếp dâm tập thể cuối đường Hoàng Hoa Thám (hồi đó đường Hoàng Hoa Thám ban đêm vắng lắm). Lạ ở chỗ đầu đường thì là Phủ thủ tướng, cuối đường thì là dốc Bưởi). Bác Đình lại là người được mời dự phiên tòa, sau về H3 nói chuyện thời sự về vụ án. Đương nhiên diễn biến của vụ án thì bác thông tin đầy đủ: Trần Đình Hồng thì chủ mưu bị tử hình... Đến hồi bài học rút ra:... Bác Đình nhấn mạnh, tức là chúng ta phải cẩn thận... tức là từ cái chuyện tày đình như hiếp dâm đến cái chuyện ném bánh mỳ của các bạn cũng sẽ dẫn đến hậu quả khôn lường? Ô Lê Tường Mình (ngồi cạnh tôi) đang nhai bánh "mằn thầu", loại bánh hấp của nhà bếp, phì cười đến phụt cả bánh ra. Bánh mì ở đây mà bác Đình nói là bột mì thay cơm, được nắm lại và luộc. Khi ăn mặc dù vẫn đói, nhiều ông cứ bẻ vụn ném con gái trêu, đùa... mà bác Đình đôi lần bắt gặp.

Lê Tường Minh sau này là nghiên cứu sinh ở Hunggari, có kéo cả em gái (cô này cũng học Hóa K19) sang định cư tại Hunggari đến nay. Bác Đình đối với tôi luôn là người thật tốt và chất phác. Thời về K20Hóa học lại, bác Đình vẫn ở tập thể trong trường, tôi thi thoảng vẫn thăm bác. Những chuyện ném bánh mì bác vẫn nhớ và cười.

Thế đấy, “Chớp mắt cùng số phận” lấy đích danh lớp tôi làm nguyên mẫu. Thời sơ tán đầu chưa có ai học Bách Khoa đi bộ đội hay bị gọi bộ đội. Vô lí hơn là nếu có thì quyết định nhập ngũ của thành đội Hà Nội thì không thể gửi qua địa chỉ như trên phim về chỗ ở mỗi cá nhận. Nếu có gửi cũng gửi về khoa, tổ chức khoa. Làm sao cái tay lớp trưởng nọ trốn bộ đội dễ dàng thế được? Chi tiết này là cẩu thả của người làm phim, có phải không ông giám đốc Hãng phim Hội nhà văn Nguyễn Xuân Hưng?

Kì sau:(nếu còn quan tâm): Địa chỉ bưu điện kết thúc bằng TQ90.

Trần Đức Trung.